این‌روزها همه‌جا صحبت از هوش مصنوعی یا AI است. مشکلات «حل‌نشدنی» در حال حل شدن هستند؛ افرادی که هیچ دانشی از کدنویسی یا آهنگسازی یا طراحی ندارند، به کمک AI و در عرض چند ثانیه وب‌سایت و آهنگ می‌سازنند و طرح‌های هنری شگفت‌انگیز خلق می‌کنند. شرکت‌های بزرگ نیز درحال سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری در پروژه‌های هوش مصنوعی هستند و مایکروسافت هم با آوردن چت‌بات ChatGPT به بینگ، در تلاش است مدل جستجوی ما در اینترنت را زیرورو کند و شاید حتی تا چند وقت دیگر، ساختار کل اینترنت را به هم بریزد.
سر در آوردن از هوش مصنوعی هم مثل هر تکنولوژی جدید دیگر که با کلی هیاهو و جنجال رسانه‌ای همراه است، ممکن است گیج‌کننده باشد و حتی متخصصان هوش مصنوعی هم به‌سختی می‌توانند خود را با تحولات لحظه‌ای این فناوری همراه کنند.
در زمینه‌ی هوش مصنوعی، یک سری سوالات به مراتب پرسیده می‌شود؛ مثلا اینکه دقیقا منظور از هوش مصنوعی چیست؟ فرق بین هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و یادگیری عمیق چیست؟ چه مسائل دشواری حالا به‌راحتی قابل حل هستند و حل چه مسائلی هنوز از توانایی هوش مصنوعی خارج است؟ و شاید محبوب‌ترین آن‌ها؛ آیا قرار است دنیا با هوش مصنوعی نابود شود؟
اگر برای شما نیز سوال شده که این همه هیاهو و هیجان بر سر هوش مصنوعی به‌خاطر چیست و اگر دوست دارید پاسخ این پرسش‌ها را به زبانی ساده یاد بگیرید، با ما همراه شوید تا نگاهی به پشت پرده‌ی این فناوری مرموز و قدرتمند بیندازیم.
اصطلاح «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence) یا AI برای توصیف سیستمی به‌کار می‌رود که می‌تواند فعالیت‌های شناختی وابسته به ذهن انسان ازجمله «یادگیری» و «حل مسئله» را به‌خوبی یا حتی بهتر از انسان‌ها انجام دهد. اما در اکثر موارد، آنچه به‌عنوان هوش مصنوعی می‌شناسیم، درواقع «اتوماسیون» (Automation) یا همان فرایند خودکارسازی نام دارد و برای درک بهتر AI، ابتدا باید فرق آن را با اتوماسیون بدانیم.
در دنیای علوم کامپیوتر یک جوک قدیمی وجود دارد که می‌گوید اتوماسیون، کارهایی است که ما همین‌حالا می‌توانیم با کامپیوتر انجام دهیم، اما هوش مصنوعی کارهایی است که ما دلمان می‌خواست می‌توانستیم با کامپیوتر انجام دهیم. به‌عبارت دیگر، به‌محض اینکه بفهمیم چطور کاری را با کامپیوتر انجام دهیم، از حوزه‌ی هوش مصنوعی خارج و وارد اتوماسیون می‌شویم.
دلیل وجود این جوک این است که هوش مصنوعی تعریف دقیقی ندارد و حتی اصطلاح فنی نیست. اگر به ویکی‌پدیا نگاهی بیندازید، می‌خوانید که هوش مصنوعی «هوشی است که توسط ماشین‌ها ظهور پیدا می‌کند، در مقابل هوش طبیعی که توسط جانوران شامل انسان‌ها نمایش می‌یابد.» یعنی تعریفی به همین مبهمی و گستردگی.
به‌طور کلی، دو نوع هوش مصنوعی وجود دارد: هوش مصنوعی قوی (strong AI) و هوش مصنوعی ضعیف (weak AI).
آنچه از هوش مصنوعی تابهحال دیده‌ایم از نوع هوش مصنوعی ضعیف است
درمقابل، هوش مصنوعی ضعیف الگوریتم‌های بسیار تخصصی‌ای هستند که برای پاسخ به سوالات مشخص، مفید و محدود به حیطه‌ی همان مسئله طراحی شده‌اند؛ مثل موتور جستجوی گوگل و بینگ، الگوریتم پیشنهاد فیلم نتفلیکس یا حتی دستیار صوتی Siri و گوگل‌اسیستنت. این مدل AIها در سطح خود بسیار قابل‌توجه هستند، هرچند کارایی آن‌ها محدود است.
اما فیلم‌های علمی‌تخیلی هالیوودی را که کنار بگذاریم، هنوز با دستیابی به هوش مصنوعی قوی فاصله‌ی زیادی داریم. درحال‌حاضر، تمام AIهایی که می‌شناسیم از نوع ضعیف هستند و برخی از پژوهشگران معتقدند روش‌هایی که تابهحال برای توسعه‌ی هوش مصنوعی ضعیف به کار رفته‌اند، کاربردی در توسعه‌ی هوش مصنوعی قوی نخواهند داشت. البته اگر نظر کارمندان شرکت OpenAI، توسعه‌دهنده‌ی چت‌بات محبوب ChatGPT را بپرسید، به شما خواهند گفت تا ۱۳ سال آینده و با همین روش‌های شناخته‌شده می‌توانند به هوش مصنوعی قوی دست پیدا کنند!
